Το «προβληματικό τρίγωνο» Άγκυρας – Βαγδάτης – Μόσχας

Από τις κρίσιμες βουλευτικές εκλογές της 7ης Ιουνίου, οι οποίες δεν εξασφάλισαν στο έως τότε κυβερνόν Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) αυτοδύναμη κυβέρνηση, η Τουρκία περιήλθε σε εσωτερικό χάος, ενώ η παράλληλη κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας με τους Κούρδους δημιούργησε εκ νέου ένα φαύλο κύκλο βίας, οδηγώντας τη χώρα στα πρόθυρα της εμφύλιας σύγκρουσης.

Έτσι, η εσωτερική αστάθεια με την οποία βρέθηκε αντιμέτωπη η Άγκυρα μέχρι τις πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, δεν της επέτρεψε να προωθήσει τα σχέδια της σε εξωτερικό επίπεδο και να επιδιώξει τον ηγετικό ρόλο που προσδοκούσε στην περιφέρεια της. Αμέσως μετά, λοιπόν, την πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση, που σταθεροποίησε –πολιτικά τουλάχιστον- τη χώρα, η Τουρκία προέβη σε μία σειρά από επιλογές με σκοπό την άρση του αδιεξόδου της διεθνούς απομόνωσης στην οποία είχε περιέλθει κατά το τελευταίο διάστημα. Η Άγκυρα προσπάθησε να διαδραματίσει ξανά ενεργό ρόλο σε τοπικό επίπεδο, να διασφαλίσει τα συμφέροντα της στην περιοχή και να καταστήσει σαφές πως πρόκειται για μία υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη, που δεν είναι εύκολο να παρακαμφθεί.

Ωστόσο, τα αντικρουόμενα συμφέροντα Τουρκίας - Ρωσίας σχετικά με το συριακό ζήτημα οδήγησαν στο περιστατικό της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους από τις τουρκικές δυνάμεις, το οποίο υπήρξε το εφαλτήριο για την κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες και είχε σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση των διμερών τους σχέσεων και την εξαπόλυση σφοδρών λεκτικών επιθέσεων –κυρίως από την πλευρά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλάντιμιρ Πούτιν, κατηγόρησε, πλέον, ανοικτά την κυβέρνηση της Άγκυρας για συνεργασία με τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε (ΙΚΙΛ), ενώ ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τόνισε πως οι κατηγορίες αυτές αποτελούν, απλώς, συκοφαντίες, οι οποίες αν ποτέ αποδειχθούν, δηλώνει πρόθυμος να παραιτηθεί. Αναμφίβολα, οι ρωσοτουρκικές σχέσεις διέρχονται πλέον μία από τις πιο βαθιές κρίσεις στην ιστορία τους. Ο Ρώσος πρεσβευτής στην Άγκυρα, Άντρεϋ Καρλόβ, δήλωσε πως η ιστορία των δύο χωρών έχει χωριστεί σε δύο φάσεις, σε αυτήν πριν και σε εκείνη μετά την 24η Νοεμβρίου. Οι εξελίξεις στο Ιράκ ρίχνουν λάδι Οι πρόσφατες εξελίξεις στο Ιράκ, κλιμάκωσαν περαιτέρω τις σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας, με δεδομένο το τρίγωνο συνεργασίας Μόσχας-Βαγδάτης-Τεχεράνης. Νέες σκληρές ρωσικές δηλώσεις διατυπώθηκαν, επικρίνοντας την παράνομη τουρκική επέμβαση στο ιρακινό έδαφος, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Δεκεμβρίου. Είναι προφανές ότι η αντιπαλότητα των δύο χωρών έγκειται στην άσκηση ελέγχου και επιρροής στην περιοχή, η οποία είναι κρίσιμη τόσο για τα ρωσικά όσο και για τα τουρκικά συμφέροντα. Η απάντηση της Ρωσίας στην εγκατάσταση τουρκικών δυνάμεων στο Ιράκ ήταν η κλιμάκωση των αεροπορικών δραστηριοτήτων της ενάντια στους πληθυσμούς της βόρειας Συρίας, που υποστηρίζονται από την Άγκυρα, και ειδικά ενάντια στη μειονότητα των Τουρκμένων. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου, δεν δίστασε να κατηγορήσει τη Μόσχα για εθνοκάθαρση στην περιοχή. Ρώσοι αξιωματούχοι απάντησαν πως η κατηγορία είναι εντελώς αβάσιμη και πρόσθεσαν πως η τουρκική πολιτική συνεχίζει να βρίσκεται «εκτός πραγματικότητας», ενώ οι επιλογές της Άγκυρας το τελευταίο διάστημα φέρνουν σε δύσκολη θέση ακόμα και τους πιο παραδοσιακούς της συμμάχους, όπως για παράδειγμα τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ και η Δύση συνολικά έχουν εντείνει τις προσπάθειες τους για την εξεύρεση κοινής λύσης με τη Ρωσία σχετικά με το ζήτημα της συριακής κρίσης. Η Τουρκία εισβάλει στο Ιρακινό Κουρδιστάν Είναι ξεκάθαρο πως τα αδιέξοδα στα οποία είχε περιέλθει η τουρκική εξωτερική πολιτική στο ζήτημα της Συρίας διαφάνηκαν με τον πιο σαφή τρόπο, μετά τα τραγικά γεγονότα στο Σουρούτς, κατά το περασμένο καλοκαίρι. Ωστόσο, η Άγκυρα επέλεξε το άνοιγμα ενός νέου μετώπου. Αυτή τη φορά στο γειτονικό Ιράκ. Έτσι, τα γεγονότα έχουν ως εξής: σημαντικές τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις εγκαταστάθηκαν στην ιρακινή πόλη Μπασίκα της επαρχίας Νινευή, η οποία απέχει μόλις 20 χιλιόμετρα από την Μοσούλη.

Είναι προφανές πως από επιχειρησιακής άποψης, οι δυνάμεις που ανέπτυξε η Τουρκία στο Ιράκ είναι τουλάχιστον ασήμαντες. Παρόλα αυτά, εάν επιτευχθεί η εκδίωξη του ΙΚΙΛ από τη Μοσούλη, θα έχει τεράστια πολιτική και συμβολική αξία για την Άγκυρα, η οποία επιχειρεί να επανακτήσει το χαμένο της ρόλο στην περιοχή.

Βασικό επιχείρημα της Άγκυρας, για την ενίσχυση των στρατιωτικών της δυνάμεων εκεί, αποτελεί το γεγονός πως κινείται στα πλαίσια μιας υπάρχουσας συμφωνίας με την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης και με την τοπική κυβέρνηση του Κουρδιστάν που αφορά στην εκπαίδευση τοπικών μαχητών με σκοπό τον εκτοπισμό του Ισλαμικού Κράτους από την περιοχή. Η συμφωνία αυτή είχε πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι του 2014, όταν οι τζιχαντιστές κατάφεραν να καταλάβουν την περιοχή της Μοσούλης. Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως βασικό τους μέλημα αποτελεί η ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων στο βόρειο Ιράκ, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως η κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν είναι φίλα προσκείμενη στην Άγκυρα, εφόσον τα οικονομικά οφέλη που απολαμβάνει μέσω της πώλησης πετρελαίου στην Τουρκία, είναι περισσότερο από σημαντικά.

Ουσιαστικά, το Ιρακινό Κουρδιστάν, μέσω αυτών των πωλήσεων, συντηρεί τον κρατικό του μηχανισμό και την οικονομική του ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης υποστήριξε πως δεν ενημερώθηκε για την τουρκική επέμβαση και την κατήγγειλε ως παραβίαση της εθνικής της κυριαρχίας. Το Ιράκ ζήτησε την απομάκρυνση των τουρκικών στρατευμάτων εντός 48 ωρών και έθεσε το ζήτημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Μετά από αμερικανικές πιέσεις, η Άγκυρα αναγκάστηκε να αποσύρει ορισμένο μόνον αριθμό στρατευμάτων από την περιοχή, αφού ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε πως οι στρατιωτικές δυνάμεις δεν είναι δυνατό να αποχωρήσουν ολοκληρωτικά ή οριστικά, εφόσον ο διακηρυγμένος στόχος είναι ο εκτοπισμός των τζιχαντιστών και η διασφάλιση της σταθερότητας στην περιοχή. Πολύ μεγαλύτερο το διακύβευμα Ωστόσο, το τουρκικό στοίχημα στο Ιράκ είναι πολύ μεγαλύτερο. Είναι προφανές πως από επιχειρησιακής άποψης, οι δυνάμεις που ανέπτυξε η Τουρκία στο Ιράκ είναι τουλάχιστον ασήμαντες. Παρόλα αυτά, εάν επιτευχθεί η εκδίωξη του ΙΚΙΛ από τη Μοσούλη, θα έχει τεράστια πολιτική και συμβολική αξία για την Άγκυρα, η οποία επιχειρεί να επανακτήσει το χαμένο της ρόλο στην περιοχή. Για την Τουρκία αποτελεί μείζον διακύβευμα η εξασφάλιση της επιρροής της και η διασφάλιση του ρόλου της στις κρίσιμες εξελίξεις στην περιοχή, ειδικά μετά τον ιδιόμορφο αποκλεισμό της από τη Συρία. Ενδεικτική της πάγιας και επιθετικής στάσης της Άγκυρας αποτελεί η δήλωση Ερντογάν πως η Τουρκία θα προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να προστατεύσει Σουνίτες Άραβες, Σουνίτες Τουρκμάνους και Σουνίτες Κούρδους που χρειάζονται προστασία.

Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία νομιμοποιείται, κατά τον Τούρκο πρόεδρο, να επέμβει μονομερώς όποτε και όπου θεωρήσει ότι υπάρχει αυτή η ανάγκη. Ωστόσο, τέτοιου είδους δηλώσεις είναι τουλάχιστον επικίνδυνες –αν όχι ανεύθυνες- σε μια περιοχή που βρίθει πολιτικών, εθνοτικών και θρησκευτικών συγκρούσεων. Επιπλέον, με δεδομένη την ενεργειακή εξάρτηση της Άγκυρας από τη Ρωσική Ομοσπονδία και μετά τις οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η τελευταία, εξαιτίας της επιδείνωσης των διμερών τους σχέσεων, είναι πολύ πιθανόν η τουρκική «επέμβαση» στο Ιράκ να αποσκοπεί στην κάλυψη και αυτών των αναγκών. Επομένως, αν θα μπορούσαν δύο λέξεις να χαρακτηρίσουν την τουρκική εμπλοκή στη Βαγδάτη, αυτές θα ήταν η λέξη επιρροή και η λέξη πετρέλαιο.

Πηγή